تحقیقات بین‌رشته‌ای علم رباتیک و روانشناسی
طراحی ربات‌های کمک درمانگر برای اختلالات طیف اوتیسم کودکان
سیما رضایی. کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
اوتیسم: اختلال فراگیر رشدی است که بر چگونگی برقراری ارتباط فرد با دیگران و محیط تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا، جهان پیرامون خود را به‌طور متفاوتی نسبت به افراد سالم شناسایی می‌کنند. آن‌ها در برقراری ارتباط با دیگران، ضعف شدید در یادگیری و مهارت‌های کلامی، بیان و درک احساسات خود و طرف مقابل، کنترل رفتار، وضعیت نگاه‌های چشمی، توجه، حالت‌های احساسی صورت خود و … ناتوان هستند.
اوتیسم یک بیماری جدی و ناتوانی مادام‌العمر است و بدون حمایت‌های صحیح می‌تواند تأثیرات عمیق و گاهی ویرانگر بر زندگی فرد یا خانواده‌ها داشته باشد. میزان شیوع بیماری اوتیسم بسیار بیشتر از آن چیزی است که افراد فکر می‌کنند. مطابق با گزارش دبیر علمی اولین همایش اوتیسم (8/1/95) میزان آن‌یک مورد در هر 70 الی 80 تولد زنده است. این مقدار در گذشته بسیار کمتر بود و شیوع این بیماری در کشور و دنیا به‌شدت در حال افزایش است.
علل اصلی بروز آن هنوز برای محققان به‌روشنی شناخته‌شده نیست ولی مطالعاتی که مؤکد عوامل زیستی به وجود آورنده آن انجام‌شده است. بااین‌حال داده‌هایی که به‌طور یقین علت ابتلا به این بیماری را شناسایی کند در دسترس نیست.
ایده ساخت ربات!
اینکه کودکان اوتیسمی در ایجاد ارتباط با اطرافیان و تعامل با آن‌ها ناتوان هستند درمانگران را به فکر ساختن ابزارهای کمک درمانی انداخت. در ابتدا این طرح با ساختن مینی ربات‌ها که شکل بسیار ساده‌ای داشتند آغاز به کار کرد. آن‌ها به‌عنوان اسباب‌بازی مورداستفاده کودکان قرار می‌گرفتند و با گفتن داستان‌هایی که محتوی آموزنده تعاملات اجتماعی را دارند و بیان کلمات و جملات مسئولیت آموزش‌های بیشتر و پیشبرد سریع‌تر کودکان را بر عهده گرفتند.
نتایج به‌دست‌آمده از این پروژه بسیار موفقیت‌آمیز و امیدوارکننده بود. ازآن‌پس محققان بسیاری از نقاط مختلف جهان با بکار بردن این ربات‌ها به‌عنوان کمک درمانگر در درمان کودکان اوتیسمی از این طرح حمایت کردند. محبوبیت ربات‌های کمک درمانگر موجب پیشرفت وسیع و هر چه سریع‌تر آن‌ها شده است.
ربات‌ها چه‌کاری انجام دادند که درمانگران قادر به انجام آن نبودند؟!
چون کودکان اوتیسمی توانایی برقراری ارتباط با دیگران را ندارند و معمولاً حجم گسترده‌ای از زمان خود را به‌تنهایی سپری می‌کنند داشتن وسیله آموزشی که در طول این زمان با آن‌ها تعامل داشته باشند بسیار سودمند است.
در ضمن کودکانی که هنوز توانایی تکلم را ندارند نیز می‌توانند با گونه‌های امروزی این ربات‌ها ارتباط برقرار کنند و با مشاهده حرکات و حالت‌های ربات‌ها پیشرفت چشمگیری داشته باشند.ربات‌های هوشمند با بازدهی شگفت‌انگیز خود درروند درمانی کار درمانگران را بسیار ساده‌تر کرده و نیز موجب رضایت والدین این کودکان شده‌اند.
آخرین طرح‌های ربات‌های کمک درمانگر
امروزه این ربات‌ها به‌صورت ربات‌های فوق پیشرفته انسان‌نما درآمده‌اند و انواع مختلف آن با قابلیت‌های متفاوت در مراکز درمانی و حتی مدارس کودکان استثنایی کشورهای مختلف ازجمله آمریکا، انگلستان و تایلند مورداستفاده قرار می‌گیرند.
این ربات‌های انسان‌نما مجهز به دوربین HD مرتبط با پردازشگر مرکزی رباط است که می‌تواند اعمال و حرکات کودکان را مشاهده و آنالیز کند و بازخورد مناسب نشان دهد. همچنین میکروفون و بلندگو این توانایی را به آن‌ها می‌دهد تا با شنیدن و پردازش صداها و همچنین صحبت کردن مهارت‌های کلامی را به کودکان بیاموزند. همچنین این ربات‌ها طوری برنامه‌ریزی‌شده‌اند تا بتوانند با انجام حرکات مختلف و نمایش احساسات، توانایی درک رفتار و عواطف افراد را در محیط پیرامون تقویت کنند.
ظاهر دوست‌داشتنی و انجام کارهای جذاب و گاهی خنده‌دار موجب جذب کودکان به‌طرف این اسباب‌بازی هوشمند می‌شود.
این مطلب در شماره چهاردهم ماهنامه تخصصی روان بنه به چاپ رسیده است.
منبع:
ترجمه و تلخیص از:
Seifer,D.F & Matarico, M. Robot-assisted therapy for children with Autism Spectrum Disorders.Universal access In the Information Society 4(2)
