استفاده از «بازی درمانی» برای درمان اختلالات رفتاری کودکان : بازی درمانی روشی است که به وسیله ی آن، ابزار طبیعی بیان حالات کودک، یعنی بازی، به عنوان روش درمانی وی به کار برده می شود تا به کودک کمک کند، فشارهای احساسی خویش را تحت کنترل قرار دهد. از بازی درمانی غالباً برای درمان کودکان ناسازگار و کسانی که نسبت به حل مسائل مربوط به سازگاری مشکل دارند، استفاده می شود (برزگر،1392). به دليل اين كه رشد زباني كودكان از رشد شناختي آن ها عقب تر است، آن ها از طريق بازي از آن چه كه در دنياي شان اتفاق مي افتد، آگاه مي شوند و با آن تماس برقرار مي كنند. در بازي درماني، به عروسك ها به عنوان لغات كودك و به بازي به عنوان زبان كودك نگريسته مي شود. در واقع، بازي درماني براي بچه ها مانند مشاوره يا روان درماني براي بزر گسالان است. عملكرد نمادين بازي از اين جهت مهم است كه كودكان را ياري مي كند به وسيله ي آن، دنياي درون خود را بيان كنند. از لحاظ عاطفي، تجربيات مهم را مي توان با تمثيل نمادين به وسيله ي عروسك ها، راحت تر و امن تر بيان كرد. استفاده از عروسك ها كودكان را قادر مي سازد تا اضطراب ها، خيال پردازي ها و گناه را به جاي مردم به اشياء منتقل كنند. در اين فرايندها، كودكان از احساسات و واكنش هاي خود در امان هستند. زيرا بازي آن ها را قادر مي سازد خودشان را از وقايع و تجربيات آسيب زا جدا كنند. بنابراين كودكان به وسيله ي عملكردهاي خود در هم نمي شكنند، زيرا اين عملكردها در خيالات قرار دارند. از طريق بازي، يك تجربه ي ترسناك يا آسيب زا به طور نمادين اجرا مي شود و شايد نتايج از طريق فعاليت در بازي تغيير كند يا دگرگون شود (به نقل از قدرتی و شفیع آبادی، 1389). كودكان به سمت راه حلي دروني حركت مي كنند و به اين ترتيب قادر مي شوند كه بهتر با مشكلات مقابله يا سازگاري كنند. فرايند بازي همچنين به بچه ها اجازه مي دهد، احتمالات جديدي را كه در واقعيت ممكن نيست در نظر بگيرند، چيزهايي ناآشنا را كشف كنند و دركشان را درباره ي تجربه ي احساسات و شناخت افزايش دهند. عملكرد مهم بازي تغيير آن چيزي است كه امكان دارد در واقعيت غير قابل اداره كردن باشد. به اين صورت كه موقعيت ها از طريق بيان نمادين قابل اداره مي شوند و اين باعث مي شود، كودكان فرصتي براي يادگيري مهارت هاي مقابله اي به دست آوردند (لندرس[2] و براتون[3]، 1999).
بازی درمانی یک روش درمانی است که برای درمان مشکلات و اختلالات کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. بازي درمانی در درمان انواع اختلالات کودکان مانند مشکلات رفتاري که ریشه اضطرابی دارند، شب ادراري، ناخن جویدن، دروغ گفتن، پرخاشگري، بیش –فعالی و نارسایی توجه، موثر ارزیابی شده است (هنسر[4] و میزلر[5]، 2000). بازي درمانی به دو صورت فردي و گروهی می باشد. بازي درمانگري گروهی پیوند طبیعی دو درمان موثر است. این رویکرد درمانی، فرایند روانی اجتماعی براي کودکان و دیگران فراهم می کند. ترکیب بازي درمانی و گروه درمانی، یک فرایند روان- شناختی و اجتماعی است که در آن کودکان از طریق ارتباط با یکدیگر در اتاق بازي، چیزهایی را در مورد خودشان یاد می گیرند. بازي درمانی گروهی براي درمانگر فرصتی را فراهم می کندکه به کودکان کمک کنند تا یاد بگیرند که تعارضات را حل نمایند. اهداف کلی از بازي درمانی گروهی کودك محور، کمک به مشارکت یادگیري، خودکنترلی، کمک به ابراز احساسات، احترام گذاشتن، پذیرفتن خود و دیگران، و بهبود رفتارهایی چون مهارت هاي اجتماعی، عزت نفس و کاهش افسردگی است(باگرلی[6] و باکر[7]، 2005).
در میان روش هاي درمانگري در کودکان، بازي درمانگري یکی از شاخص ترین و پرکاربردترین روش ها است که روانشناسان و پژوهشگران متعددي طی چندین دهه از این روش براي درمان طیف وسیعی از اختلال ها و مشکلات بهره جسته اند و اثربخشی آن را به اثبات رسانیده اند (براتون[8] و همکاران، 2005).
تاریخ روان درمانی کودکان پر است از تلاش در جهت تقویت امتیازهایی که روان درمانی دارد، شناخت و اهمیت بازی گام مهمی در مسیر این تلاش است (میکاییلن[9] و همکاران، 2010).
کاربردهاي بازي درمانگري در جمعیت هاي بالینی:
1- ناتوانی هاي یادگیري:
بیلس[10] (1950، به نقل از برزگر، 1392) نخستین کسی بود که به اثربخشی بازي درمانگري در کودکان مبتلا به مشکلات یادگیري پرداخت. او توانست با بازي درمانگري، مهارت هاي خواندن را در کودکانی که در تحول خواندن با تأخیر مواجه بودند ارتقا دهد. بدین ترتیب بازي درمانگري فردي و گروهی، افزایش سطح خود پنداشت و بهبود توانایی خواندن را در پی داشت (فال[11] و همکاران، 1999).
2- نادیده گرفتن، آزار و سوء استفاده:
پژوهش ها نشان داده اند بازي درمانگري یکی از موثرترین شیوه هاي درمانی در مورد کودکانی است که مورد آزار و سوء استفاده قرار گرفتند. پژوهشگران توانستند با استفاده از روش بازي درمانگري فردي و گروهی حرمت-خود آسیب دیده این کودکان را بهبود بخشند و حس تسلط برخورد را در آنان تقویت کنند (نورکامپ[12] و همکاران، 2000).
با توجه به این پژوهش ها در زمینه بازی درمانی می توان نتیجه گرفت که بازي درمانی، روشی مناسب و موثر در درمان مشکلات و اختلالات رفتاري کودکان می باشد و بازي در سنین پیش از دبستان وسیله مناسبی براي ارتباط با کودك می باشد و از طریق آن می توان مشکلات و اختلالات کودکان را درمان نمود و از بروز مشکلات در بزرگسالی پیشگیري کرد.
منابع
برزگر، زهرا (1392). مقدمه اي بر جایگاه بازي درمانی در مشکلات روان شناختی کودکان. مجله تعلیم و تربیت استثنایی، سال سیزدهم، شماره ی 2، صص 45-35.
قدرتی، سیما و شفیع آبادی، عبداله (1389). بازی درمانی، فنون و روش ها. دوره ی دوم، شماره ی 1، رشد آموزش پیش دبستانی.
Baggerly, J., parker, M. (2005). Child-centered group play therapy with African American boys of the elementay school level, journal of counseling & development, 83, 387 – 389.
Bratton, s.c., ray,.d, rain, t. & jones, l.(2005). The efficacy of therapy with children : a meta- analystic review of Treatment outcomes. Professional psychology :research and practice, 3d(4), 370-390.
Fall, M., Balvanz, Johnson, L. & Nelson,L.(1999).A play therapy intervention and its relationship to selfefficacy and learning behaviorers. Professional school counselling, 2(3), 194-204.
Hanser, S. Meissler, K. (2000). Ovevs R. Kids together: Agroup play therapy model for children with ADHD symptomalogy. Journal of child and adolescent group therapy;10:4.
ladreth. G.& Bratton, s.(1999). play therapy. Library Counseling. htm.
Michaelene, M. Ostrosky & Meadan, H. (2010). Helping Children Play and Learn Together. Young Childeren.104-108
Nurcombe,
B., Wooding, S. Marring, P. Bick-man, L. & Roderts, G. (2000). child sexual
abuse. II: treatment . Australia & new Zealand. journal of psychiatry,
34(1), 92-97.
1- child- oriented play therapy
[2]. Landreth
[3]. Bratton
[4]. Hanser
[5]. Meissler
[6]. Baggerly
[7]. Parker
[8].Bratton
[9]. Michaelen
[10]. Bills
[11]. Fall
[12]. Nurcombe
فرزاد حسینی راد، کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، کارشناس مطالعات اجتماعی دادگستری ایلام،
سجاد کیانی فرد، کارشناسی آموزش علوم تجربی، آموزگار آموزش و پرورش منطقه ی موسیان.
