احمدرضا قدسی. کارشناس ارشد روانشناسی عمومی
یکی از نظریه‌های مهم در روانشناسی مثبت نظریه «ساخت و گسترش هیجانات» می‌باشد. این نظریه توسط باربارا فردریکسون (دانشگاه میشیگان) تدوین‌شده است تا تبیین کند که چگونه تجربه‌های هیجانی مثبت نه‌تنها سلامت شخصی را ارتقا می‌بخشد بلکه به رشد و تکامل شخصی نیز کمک می‌کنند. بسیاری از هیجان‌های منفی مانند اضطراب و خشم سپرده‌های تفکر-عمل لحظه‌ای افراد را محدود می‌سازند، به‌طوری‌که آنان را آماده می‌کند تا به شیوه‌ی خاص حفاظت از خود عمل کنند. در مقابل هیجان‌های مثبت سپرده‌های تفکر-عمل لحظه‌ای را گسترش می‌دهند. این گسترش سپرده‌های تفکر-عمل لحظه‌ای فرصت‌هایی را برای ساختن منابع شخصی پایدار فراهم می‌آورند که به‌نوبه‌ی خود زمینه را برای رشد شخصی و دگرگونی با ایجاد پیچ‌وتاب‌های مثبت یا سازشی از هیجان، شناخت و اقدام مهیا می‌سازند. شواهد تجربی از مطالعات بالینی و آزمایشگاهی، نظریه ساخت و گسترش را کاملاً تائید می‌کند.
اکنون شما را به مطالعه‌ی مقاله‌ای که توسط یکی از پژوهشگران روانشناسی مثبت در زمینه‌ی نظریه ساخت و گسترش هیجان‌های مثبت تدوین‌شده است دعوت می‌کنیم.
5 دلیل برای اینکه چرا هیجانات مثبت شما را فردی اجتماعی‌تر می‌کند؟!
هیجانات مثبت عملکردهای قدرتمندی می‌باشند که در بلندمدت برای ساختن یک زندگی سالم و ثمربخش حیاتی هستند.
کسی را تصور کنید که در زندگی خود بدخلق، عصبانی، ناامید، شاکی و ناراضی می‌باشد. هم‌اکنون به کسی فکر کنید که مهربان، خوش‌مشرب و خندان می‌باشد. اگر قرار باشد شما یکی از افراد بالا را به‌عنوان دوست انتخاب کنید، کدام‌یک را انتخاب می‌کنید؟ من نفر دوم را انتخاب کردم و فرض می‌کنم شما هم او را انتخاب کرده‌اید.
یکی از دلایلی که ما نفر دوم را انتخاب می‌کنیم شامل این مورد می‌باشد: هیجانات ما برای کارکردهای اجتماعی حیاتی به کار گرفته می‌شوند. آن‌ها همچنین در ایجاد و حفظ روابط در یک گروه و یا جدا شدن ما از آن گروه کمک‌کننده می‌باشند.
در زیر به 5 دلیلی که چرا هیجانات مثبت نقش این‌چنین مهمی را در روابط اجتماعی ما ایفا می‌کند اشاره می‌کنیم:
- در ایجاد رابطه جدید به ما کمک می‌کنند
اگر احساسات منفی دارید آن‌ها را متوقف کنید و احساسات مثبت بسازید.
به‌طورکلی مطابق با نظریه ساخت و گسترش، زمانی که ما هیجانات منفی داریم نظرات و دیدگاه ما دارای دید تونلی و محدود می‌باشد. ساختار ما طوری طراحی‌شده است که در موقعیت‌ها تهدیدآمیز با گریز، جنگ و یا پاسخ‌ها منجمد و بسته عمل می‌کنیم و هیجانات منفی دراین‌بین نقش مهمی بازی می‌کند که چگونه در شرایط مختلف ازجمله موقعیت‌های اجتماعی خونسرد باشیم و روابط اجتماعی خود را حفظ کنیم؛ اما هیجانات مثبت مجموعه‌ی تفکر و رفتار ما را گسترش می‌دهد، ما را خلاق‌تر و انعطاف‌پذیرتر می‌کند، درنتیجه ما را برای ساخت یک رابطه‌ی دوستی و یا ارتباطات خوب در گروه اجتماعی معاشرتی‌تر می‌کند.
- ما را در فعالیت‌های جدید محیطی و اجتماعی متعهد می‌کنند
با توجه به مطالعات انجام‌شده توسط هارکر و کلنتر (2001) افراد با هیجانات مثبت علاقه‌ی بیشتری در تعهد به جمع‌های مختلف، رفاه و آسایش و فعالیت‌های جسمانی دارند. ازاین‌رو هیجانات مثبت نقش بسیار مهمی در سوق دادن ما به شرکت در فضاها و مکان‌های اجتماعی بازی می‌کند.
- ما را جذاب‌تر می‌کنند
هیجانات مثبت نه‌تنها در داشتن روابط دوستانه به ما کمک می‌کنند، بلکه همچنین ما را جذاب‌تر می‌کنند. برای مثال شادی و شوخی فاکتورهای اجتماعی مفیدی هستند که وقتی ما لبخند می‌زنیم و یا می‌خندیم اطرافیان مجذوب ما می‌شوند.
- هیجانات مثبت ما را برای مشارکت‌های بیشتری آماده می‌کنند
هیجانات مثبت پیوند اجتماعی میان خانواده، دوستان، همکاران و جامعه را به‌عنوان یک مجموعه تقویت می‌کنند. این نوع هیجانات همکاری بیشتر و تنش و درگیری کمتر را در گروه ایجاد می‌کند.
فردریکسون (2002) اشاره می‌کند که هیجانات مثبت در معاشرت بیشتر بین اعضای گروه و اختلاف و جدایی کمتر در بین آن‌ها نقش بسزایی دارد. با هیجانات مثبت مردم چهره‌هایی از افراد با قومیت‌های مختلف را بهتر به یاد می‌آورند و همین‌طور تفاوت‌های فیزیکی و ظاهری آن‌ها را نیز بهتر درک می‌کنند؛ بنابراین نه‌تنها در ساختن روابط جدید بلکه نگه‌داشتن و تقویت کردن روابط با افراد مهم زندگی به ما کمک می‌کنند و همین‌طور این روند تأثیر بسزایی در جامعه‌پذیری ما خواهد داشت.
- باعث بهبود و پیشرفت روابط در خانه و محل کار می‌شوند
مطالعه انجام‌شده توسط استاو و همکاران (1994) نشان داد کارکنانی که در کار خود از هیجانات مثبت برخوردارند، در روابط خود با کنترل و نظارت بیشتری عمل می‌کنند و همچنین حقوق و مزایای بیشتری دریافت کرده‌اند. مطالعه‌ی دیگری (هارکرو کلنتر،2001) نشان داد که زوج‌هایی که ازدواج‌کرده‌اند و دارای سطوح بالاتری از هیجانات مثبت می‌باشند، در مواقع ناسازگاری و مناقشه در جهت حل اختلاف مؤثرتر عمل می‌کنند. همچنین نشان داد که زنانی که دارای هیجانات مثبت بیشتری می‌باشند، رضایت از زندگی آن‌ها بیشتر و مشکلات مربوط به حالات روانی و جسمی آن‌ها کمتر می‌باشد.
*بنابراین چگونه هیجانات مثبت بیشتری پرورش دهیم؟
برخی می‌گویند هیجانات مثبت ما وابسته به تفسیرهای ذهنی ما از موقعیت‌های مختلف و معانی می‌باشد که ما به آن موقعیت نسبت می‌دهیم. اگر تفسیر و تعبیر شما از رویدادها مثبت است، بنابراین هیجانات شما نیز مثبت می‌باشد. پس می‌توان نتیجه گرفت همیشه علت نوع هیجانات ما، تفسیر ما از رویدادهاست. درواقع این موضوع بیشتر شبیه به یک رابطه‌ی متقابل می‌باشد.
اگر معمولاً شما هیجانات مثبت مانند: شادی، امید، تجربه‌های الهام‌بخش و شوخ‌طبعی را تجربه می‌کنید، احتمالاً شما معنای مثبت هر آنچه برای شما اتفاق می‌افتد را درک می‌کنید. ایجاد یک چرخه در به وجود آمدن معنای مثبت، تمام مزایای هیجانات مثبت می‌باشد.
و این‌چنین نیست که معنای زیبایی‌های زندگی ناپیداست…؟!
