اهمیت دادن بیش از حد به دیگران منجر به خستگی ناشی از شفقت می شود!

خستگی ناشی از شفقت چیست؟

الهام ربیعی. کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

امروزه با بالا رفتن امید به زندگی در افراد و پیشرفت علم پزشکی، افراد تا سنین بالاتری زنده می‌مانند. زندگی تا سنین بالاتر از سویی به‌منزله رویارویی با مشکلات سلامتی بیشتر است. بسیاری از سالمندان به مراقبت‌هایی از سوی دیگر اعضای خانواده نیازمند می‌شوند. علاوه بر این اکثر آن‌ها تمایلی به رفتن به خانه‌های سالمندان نشان نمی‌دهند چراکه زندگی در این مکان‌ها، از استقلال و علاقه به زندگی آن‌ها کم می‌کند.

ازاین‌رو بسیاری از فرزندان باید علاوه بر فعالیت‌های روزانه خود، مراقبت از والد بیمار خود را نیز به دوش بکشند. گاهی مراجعینی که در چنین شرایطی قرار دارند از مشکلات خواب، از دست دادن کنترل، از دست دادن اطرافیان و روابط دوستی، مشکلات مالی و… شکایت می‌کنند.

باید دانست که یکی از مشکلات عمده بر سر راه این افراد، توجه و مراقبت بیش‌ازحد است که به‌عنوان خستگی ناشی از شفقت تعریف می‌شود. این سندروم از موقعیت‌هایی ناشی می‌شود که در آن‌ها فرد در مقابل فرد دیگری (غالباً والد سالمند خود) بیش‌ازاندازه حس همدردی و مسئولیت نشان می‌دهد که همین امر این افراد را در موقعیت مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره قرار می‌دهد.

خستگی ناشی از شفقت با فرسودگی شغلی تفاوت دارد.

کسانی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند توانایی خود را برای اهمیت دادن به دیگران و شغلشان از دست می‌دهند و از سوی دیگر توانایی همدردی در آن‌ها کاهش می‌یابد اما افرادی که دچار خستگی ناشی از شفقت می‌شوند به میزان زیادی درگیر مشکلات دیگران شده‌اند. به عبارتی خستگی ناشی از شفقت به سراغ افرادی می‌رود که به افرادی که در موقعیت‌های استرس‌زا هستند کمک کرده‌اند اما فرسودگی شغلی اساساً از بیش‌ازاندازه کار کردن ناشی می‌شود.

نشانه‌هایی که بیان می‌کند مراجع، خستگی ناشی از شفقت دارد:

بی‌علاقگی
افزایش میزان اضطراب
تغییر در الگوی خواب
مشکل در تمرکز
مشکلات فیزیکی مثل سردرد، معده درد و…
متوقف کردن یا کاهش فعالیت‌های خوشایند
مراقبت نکردن از خود
کاهش مقاومت در برابر بیماری
احساس برانگیختگی و پرخاشگری

البته باید توجه داشت کسانی که درگیر این سندروم می‌شوند ممکن است در طولانی‌مدت علائم فرسودگی شغلی را نیز نشان دهند.

باید دانست کسانی که در چرخه مراقبت از دیگری می‌افتند، نسبت به این نقش احساس اجبار می‌کنند و درخطر ابتلا به این سندروم هستند. دانستن نشانه‌ها و شناخت آن‌ها می‌تواند به کسانی که علاقه دارند و یا باید به هر دلیل به انجام این نقش ادامه دهند کمک می‌کند تا دچار مشکلات روان‌شناختی شدید و مشکلات فیزیکی ناشی از آن نشوند.

5 راهکار برای کمک به افرادی که دچار سندروم خستگی ناشی از شفقت شده‌اند.

اگر با این افراد برخورد کردید برای جلوگیری از عمیق‌تر شدن مشکل از 5 توصیه ساده زیر استفاده کنید:

تنظیم زمان خواب افراد: خواب کافی به بدن کمک می‌کند تا عملکرد خود را بالا ببرد. غالب این افراد از بی‌خوابی شکایت دارند. بهتر است با آموزش تکنیک‌های تن آرامی به آن‌ها کمک کنید تا به میزان کافی استراحت کنند.
برنامه غذایی مقوی: افرادی که نقش مراقب را بازی می‌کنند گاها به دلیل خستگی ناشی از آن و یا بی‌توجهی به خود از تغذیه خود غافل می‌شوند. بهتر است به این افراد جدول برنامه غذایی داده شود و با روش‌های تشویق و تنبیه از آن‌ها درخواست شود عمل به آن را جدی بگیرند.
ورزش: ورزش کردن سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، از افسردگی جلوگیری می‌کند و احساس خوب را پرورش می‌دهد. این افراد باید در برنامه روزانه خود ورزش کردن حتی برای 20 دقیقه را بگنجانند.
حمایت‌های محیطی: باید به این افراد آموزش داد مراقبت کردن از کسی که برایشان عزیز است تنها وظیفه آن‌ها نیست بلکه دیگر اعضای خانواده نیز باید در آن شریک شوند. درصورتی‌که دسترسی به اعضای دیگر ممکن نیست باید به این افراد یادآور شد که می‌توانند ساعاتی در روز را برای فرد سالمند، پرستار بگیرند. غالباً فرزندان به دلیل احساس گناه از انجام این کار طفره می‌روند درحالی‌که باید به آن‌ها نشان داد استفاده از کمک دیگران می‌تواند کیفیت کمک‌رسانی خودشان را بالا ببرد.
وقوف به نیازهای شخصی: گاهی افراد به دلیل مهربانی زیاد نسبت به فرد سالمند (غالباً پدر یا مادر) از وظایف خود در زندگی شخصی نسبت به دیگران و یا حتی خودشان غافل می‌شوند. حتی اگر سالمند، مورد مراقبت بودن توسط شما را ترجیح می‌دهد باید هشیار باشید که چه زمانی باید از توجه بیش‌ازحد دست بکشید.