آیا رابطه ناامن والد-فرزند، به مشکلات خانوادگی هم سرایت میکند؟
سارا شهیدی ناصری-کارشناس ارشد روانشناسی و مشاور خانواده
خانواده درمانی دلبستگی محور تنها درمانی است که اختصاصا روی خانواده ها و تعاملات درون آن بوده و برای نوجوانان و جوانانی طراحی شده که قصد خودکشی داشته و یا افسردگی دارند. نکته قابل توجه این است که این درمان از نظر تجربی به اثبات رسیده است. خانواده درمانی مبتنی بر دلبستگی و یا درمانABFT از تئوری های روابط درون فردی ناشی می شود که پیشنهاد میکنند افسردگی نوجوان و خودکشی می تواند با کیفیت روابط بین فردی در خانواده تسریع شده و یا تشدید شود. این مدل نوعی روان درمانی مبتنی بر اعتماد و متمرکز بر هیجانات است. هدف این مدل، ترمیم مشکلات بین فردی و بازسازی یک رابطه ایمن و قابل اتکا از نظر هیجانی بین والد و فرزند است.
درمانABFT با 5 خصیصه اصلی مشخص می شود:
- تغییر فرم درمان برای تمرکز بیشتر روی رشد بین فردی
- برقراری اتحاد درمانی با نوجوانان و جوانان
- برقراری اتحاد درمانی با والدین
- تسهیل مکالمات برای بازسازی دلبستگی
- ارتقای خودمختاری و استقلال و صلاحیت در نوجوانان و جوانان
درمانABFT از درون روش خانواده درمانی سنتی و ساختار مدار مینوچین بیرون آمد اما با رویکردهای سیستماتیک معاصرتر مانند خانواده درمانی چند بعدی لیدل و درمان متمرکز بر هیجانات گرینبرگ و جانسون ترکیب شد و تغییر کرد.تئوری دلبستگی بالبی از این مفهوم برای درک و مداخلات بالینی استفاده کرد. بدون نادیده گرفتن فاکتورهای زیستی، درمانگران با رویکرد درمانABFT تصور میکنند که تعارضات خانوادگی، از دست رفتن دلبستگی، انتقادات بی رحمانه و یا دیگر تروماهای خانوادگی مانند سواستفاده، غفلت و رهاشدگی میتوانند افسردگی را در نوجوانان ایجاد و یا تشدید کنند.
اثر این روابط خانوادگی زمانی بدتر و پیچیده تر می شود که والدین نتوانند در طول این تجربه آشفته کننده، نوجوان را همراهی کرده و یا به او کمک کنند.
برعکس این اتفاق زمانی می افتد که نوجوان، والدینش را افرادی حمایتگر، تایید کننده و حامی خودمختاری آنها بدانند. این والدین یک پایگاه امن برای نوجوان فراهم میکنند تا بتوانند در طول رشد در برابر موارد استرس زای زندگی مقاومت کنند.
هدف درمانABFT ترمیم شکافهای درون دلبستگی بین والد-فرزند بوده و قصد دارد پایه مهمی برای رشد سالم نوجوانان و جوانان را ایجاد و یا بازسازی کند.
این اتفاق اول زمانی می افتد که به اعضای خانواده کمک شود تا با اشتیاق بیشتری به دنبال دستیابی به صمیمیت بیشتر باشند و ایده هایی که جهت بازسازی اعتماد به انها داده می شود را عملی کنند. سپس به نوجوان یا جوان در جلسات فردی کمک می شود تا ادراک خود را از دلبستگی ناایمن و یا شکل نگرفته شناسایی و بیان کند و در مورد این موضوع با والدین خود صحبت کند.
سپس والدین هم در جلسات تکی تشویق می شوند تا بیشتر متوجه این مساله شوند که چگونه تربیت والدینشان روی سبک فرزندپروری خودشان اثر میگذارد. این مساله باعث می شود والدین همدلی بیشتری نسبت به نوجوانانشان پیدا کنند. زمانی که والدین و نوجوانشان آماده شدند، درمانگر آنها را با هم به جلسه برمیگرداند تا در مورد نگرانی های نوجوان به گفتگو بپردازند. زمانی که نوجوان توانست این افکار، احساسات و خاطرات ناراحت کننده را از درونش خارج کند و از والدینش همدلی بگیرد، بیشتر تمایل پیدا میکند تا سهم خود را در مشکلات خانوادگی در نظر بگیرد.
اگر چه همه مسایل لزوما برطرف و رفع نمی شوند ولی این گفتگوی متقابل محترمانه و پر از هیجان معمولا بعنوان یک تجربه اصلاح دلبستگی عمل میکند.
این تجربه می تواند حس اعتماد و تعهد تازه ای را ایجاد کرده و در دینامیک خانواده به گردش در آورد. زمانی که تنش و تعارض در خانواده شکل میگیرد، درمانگر نوجوان یا جوان را تشویق میکند تا به فعالیتهای اجتماعی خارج از منزل بپردازد تا خودمختاری و استقلال خود را تقویت کند. والدین در این زمان پایگاه امنی به حساب می آیند که نوجوانان در هنگام استقلال، از آنها حمایت، توصیه و تشویق می طلبند.
درمانABFT یک رویکرد منعطف و در عین حال برنامه مدار برای تسهیل این فرایندهاست. هرچند که نمیتوان آن را مثل یک نسخه تجویز کرد ولی این درمان یک نقشه راه روشن از چگونگی عملکردش را در اختیار می گذارد. در نتیجه امکان مکالمات عمیق و ترمیم کننده را در طول درمان به سرعت فراهم کرده و باعث بازسازی دلبستگی می شود. درمانگران آموزش می بینند تا به سرعت بر تعارضات اصلی خانواده، شکست های درون روابط، هیجانات شکننده و آسیب پذیر و میل غریزی برای دادن و گرفتن دلبستگی امن تمرکز کنند.
این مطلب در شماره 52 ماهنامه روانشناسی روان بنه به چاپ رسیده است.
منبع
برداشت آزاد از:
