چرا مقالات علمی پژوهشی من رد می‌شوند؟ نکاتی مهم برای بالا بردن کیفیت مقالات علمی پژوهشی شما :بیش از دو سال است که با دفتر چند نشریۀ علمی پژوهشی، همکاری می‌کنم. بسیاری از موارد بوده است که مقاله‌ای به دفتر مجله ارسال‌شده و بلافاصله، حتی در نگاه اول توسط داوران رد شده است. چرا؟ اگر شما هم با زحمتی زیاد، مقالاتی تهیه‌کرده‌اید اما موردپذیرش واقع نمی‌شوند، شاید به خواندن این مقاله نیاز داشته باشید.
اگر می‌خواهید مقالۀ شما مراحل داوری و پذیرش را در صحت و سلامت طی کند، به سه دسته از موارد مهم زیر توجه کنید:
الف) انتخاب موضوع: این مهم‌ترین قسمت کار است. چون پس‌ازآنکه وارد مراحل پژوهش شدید، قابل‌تغییر نیست. یک قانون کلی وجود دارد و آن اینکه روش پژوهش شما هرچه باشد، نباید متغیرهای مستقل و وابسته، همپوشی زیادی داشته باشند. مثلاً اگر شما در حال ارائۀ یک روش درمانی هستید، حتماً باید ماهیت روان‌شناختی متغیر مورد مداخله، با مداخله‌گر، متفاوت باشد. عنوان «بررسی اثربخشی پروتکل کاهش استرس MBSR، بر کاهش اضطراب امتحان و استرس دانش‌آموزان» گرچه موضوع درستی است، اما ارزش پژوهشی ندارد چراکه بیش‌ازحد تکراری است! این کاملاً بدیهی است که وقتی شما یک پروتکل درمانی کاهش استرس (مؤلفۀ هیجانی) را به کار می‌برید، استرس (مؤلفۀ هیجانی) کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین مقالۀ شما به چاپ نخواهد رسید! حتی اگر به‌جای متغیر «اضطراب امتحان و استرس»، متغیر «افسردگی» را بگذارید، بازهم تغییرات زیادی اتفاق نمی‌افتد. چراکه سال‌هاست می‌دانیم اضطراب و افسردگی تا حدود زیادی همبود هستند. اما اگر همین موضوع را به‌صورت «بررسی اثربخشی پروتکل کاهش استرس MBSR، بر تقویت حافظۀ بلندمدت دانش‌آموزان» تغییر دهیم، ماجرا متفاوت است. در موضوع دوم، شما استرس (مؤلفۀ هیجانی) را تغییر داده‌اید، اما حافظه (مؤلفۀ شناختی) را اندازه‌گیری کرده‌اید. گرچه این موضوع هم تا حدودی تکراری است، اما اگر اثربخشی اتفاق افتد، می‌توانید با صرف کمی خلاقیت، پیشنهادهای پژوهشی و کاربردی جالبی داشته باشید.
چهار حیطه وجود دارد: «هیجان»؛ «شناخت»؛ «رفتار»؛ «محیط». اگر متغیر مستقل شما از حیطۀ شناخت است، متغیر وابسته بهتر است شناختی نباشد (چون ذاتاً از جنس هم هستند)؛ مگر آنکه در حال اکتشاف باشید! و اگر چند متغیر مستقل و چند متغیر وابسته دارید، طوری با دقت انتخاب کنید که همبستگی ذاتی بالایی نداشته باشند. متغیرهای مربوط به هر حیطه، همپوشی ذاتی دارند بنابراین، بخش زیادی از اثربخشی یا همبستگی گزارش‌شده در پژوهش شما، ناشی از جنس یکسان متغیرهاست.
ب) روش آماری: به حجم مناسب نمونه توجه کنید. عمدتاً پژوهش‌های همبستگی، نمونۀ کمتر از 250 ندارند؛ پس 30 تا و 50 تا بیش‌ازحد کم است و باعث رد کامل مقاله می‌شود. روش آماری در گزارش یافته‌ها، بسیار مهم است. وقتی از روش اشتباه استفاده می‌کنید، حتی ممکن است نتایج شما کاملاً متفاوت شوند. حتماً مفروضه‌های لازم را در نظر بگیرید. همۀ ژورنال‌های معتبر داخلی و خارجی، متخصصین آماری دارند تا بخش آمار مقالات را به‌دقت بررسی کنند. چنانچه تسلط کافی بر گزارش آماری ندارید، حتماً از دانش یک متخصص آمار به‌عنوان یکی از نویسندگان استفاده کنید.
چرا مقالات علمی پژوهشی من رد می‌شوند :راه دیگر این است که مقالات چاپ‌شده نزدیک به روش اجرای پژوهش خود را در مجلات معتبر دنیا ببینید و روش آماری خود را با آن‌ها تطبیق دهید. آیا اختلاف زیادی وجود دارد؟
ج) ادبیات نگارش مقاله: رفرنس‌دهی در بیشتر ژورنال‌ها، بر اساس روش APA است. این روش را به‌خوبی بیاموزید. کتاب‌ها و مقالات زیادی در اینترنت وجود دارد که این مهم را توضیح می‌دهد اما یکی از منابع مفید، www.bibme.org است. اگر مطمئن نیستید مجلۀ موردنظر شما، از کدام روش استاندارد رفرنس‌دهی استفاده می‌کند، قبل از ارسال مقالۀ خود با دفتر مجله تماس بگیرید و نمونۀ استاندارد را بخواهید.
چرا مقالات علمی پژوهشی من رد می‌شوند : نکتۀ آخر آنکه ظاهر ادبی مقاله، ویترین مقالۀ شماست و چنانچه سرشار از اشتباهات تایپی، املایی، نقطه‌گذاری و پاراگراف‌بندی باشد، معنای خوبی ندارد. هرگز جملۀ ربات‌های مترجم (مانند مترجم گوگل) را در متن مقالۀ خود کپی نکنید! خودتان جملات را بنویسید و آن‌ها را با دانش ادبی‌تان، ریزبینانه نقد کنید. تلاش کنید بهترین جملاتی را که می‌توانید بنویسید. چنانچه لازم می‌دانید، از یک ویراستار حرفه‌ای یا نیمه‌حرفه‌ای کمک بگیرید تا ویترین مقالۀ شما را بیاراید.
موفق باشید.
سعیده محسنی‌نژاد/ روان‌شناس
